Twoje Dziecko nagle stało się bardzo marudne i nie śpi? Może to skok rozwojowy!
Dwoje holenderskich lekarzy, Frans Plooj i Hetty van de Rijt określili skoki rozwojowe mianem „tygodni cudów”, i choć z cudami faktycznie ma to wiele wspólnego, samopoczucie Rodziców i Dziecka w tym czasie będzie niestety dalekie od wymarzonego.
Skoki rozwojowe, trwające nierzadko kilka tygodni i występujące aż dziesięć razy w ciągu życia Dziecka są bardzo ważne dla kształtowania się mózgu. To też zjawisko, o którym wielu Rodziców nie wie. A są naprawdę ciekawe.
Gdy Mały Człowiek przychodzi na świat, można przypuszczać, że jego wszystkie zmysły są mniej-więcej połączone w jeden. Granica, między wizją, fonią, słuchem i węchem jest bardzo płynna. Nie bez przyczyny mówi się czasem, że dziecko widzi zapachy i słyszy kolory.
Z czasem jednak, gdy poszczególne podsystemy mózgu osiągają stopień gotowości bojowej, wszystko zaczyna przypominać te bodźce, które znamy my – dorośli. Medycyna określa te etapy, podczas których kolejne zwoje są włączane, mianem skoków rozwojowych. Każdy z nich oznacza, że mózg człowieka wspina się na kolejny poziom abstrakcji. Dzięki skokom rozwojowym zaczyna się proces tworzenia człowieka w człowieku.
Wszystkie planowo rozwijające się, zdrowe dzieci zaliczają te etapy w tym samym czasie. Zupełnie, jak w szwajcarskim zegarku. Tak zostaliśmy skonstruowani; różnice między nami są naprawdę niewielkie. Naukowcy, tacy, jak przytaczana dwójka Holendrów, zalecają, by liczenie tygodni, po których następują kolejne skoki, prowadzić od planowanego, a nie rzeczywistego dnia porodu.
Skoków rozwojowych jest dziesięć, a ostatni następuje w okolicy 20. miesiąca życia. Z reguły przed ich wystąpieniem Dziecko zaczyna być marudne, markotne, ma humory i kłopoty z zasypianiem. Płacze znacznie więcej i głośniej, i trudniej niż zwykle je uspokoić. Noce męczą coraz bardziej, dni również. Na szczęście mija to szybko, choć niektóre ze skoków mogą trwać nawet i dwa tygodnie. Warto w takich chwilach pamiętać, że po nocy przychodzi dzień, a po burzy spokój.
Zachęcamy do zachowania sobie poniższego kalendarza, który będzie ogromną podporą podczas poszukiwań przyczyn płaczu i słabej kondycji psychicznej Dziecka – gdy wszystkie parametry są w normie. Płacz ten i większą marudność można wtedy z dużą dozą pewności wytłumaczyć trwającym skokiem rozwojowym.
Każdy taki skok rozwojowy to ogrom wiedzy do przetworzenia przez Dziecko – stąd jego wahania nastrojów. To naprawdę trudne zadanie! Po każdym z nich pojawi się zestaw nowych umiejętności.
To duża ilość informacji do przyswojenia dla Małego Człowieka – można to porównać do nauki na dzień przed bardzo trudnym egzaminem. Głowa puchnie, zalewają nas poty i łatwo wyprowadzić nas z równowagi.
Objawami skoku rozwojowego mogą być także: brak lub zaostrzenie apetytu; konieczność przytulania się podczas karmienia i poczucie zmęczonych Rodziców, że ich dziecko cofa się w rozwoju. Ten regres jest całkowicie normalny: Mały Człowiek odwołuje się do najgłębiej zakorzenionych wzorców, by poradzić sobie z napływem nowości.
Każdy taki okres cofnięcia – połączony ze skokiem rozwojowym – trwa od siedmiu dni do czterech tygodni. Dzieci nie potrafią od razu opanować wszystkich nowych funkcji mózgu, które pojawiają się po każdym skoku rozwojowym. Przywiązują się do tych, które podobają im się najbardziej, i to je rozwijają w pierwszej kolejności.
Raczej nie zdarza się, by dziecko zaliczyło od razu wszystkie nowe umiejętności, przyporządkowane dla danego etapu.
Poniżej przedstawiamy kolejne skoki rozwojowe przypisane do odpowiedniego okresu życia Dziecka.
Skok rozwojowy #1, okolica 5. tygodnia.
To czas zmieniających się wrażeń. Rusza metabolizm i gwałtownie powiększa się obwód głowy Maluszka. To sprawia, że Wasze Dziecko zaczyna zauważać coraz więcej rzeczy dookoła siebie. Przez ostatnich cztery, pięć tygodni obserwowaliście ten rozwój noworodka – a On obserwował świat, ale na sposób, który trudno wyobrazić sobie dorosłym. Wzrok ma rozmyty, widzi podwójnie, nie rozróżnia zmysłów. W wielu aspektach jego życie przypomina to, które zna z łona Matki . Ale od kilku tygodni chłonie impulsy ze świata zewnętrznego. Próbuje przetwarzać różnorodne bodźce, które do niego docierają. Większość z nich działa mu na nerwy. W dodatku bardzo szybko rosną jego organy wewnętrzne. Zwiększa się odbiór bodźców z zewnątrz, a zmysły wyostrzają się znacznie w porównaniu do stanu po porodzie. To czas, gdy Dziecko zaczyna zauważać świat wokół siebie.
Skok rozwojowy #2, okolica 8. tygodnia
W tych dniach znów zmieni się sposób, w jaki Dziecko odbiera świat. Zacznie rozpoznawać proste wzorce w otaczającym go świecie oraz we własnym ciele. Choć ciężko nam sobie wyobrazić jak integrują się zmysły, Wasze dziecko właśnie zaczyna odkrywać swoje dłonie i stopy. Będzie próbowało sięgać po przedmioty, które znajdują się w pobliżu – ale bez chwytania. Trzymać rękę lub nogę w jednej pozycji. Zachwyci się cieniami, rzucanymi przez światło na ściany swojego pokoju. Będzie słuchać dźwięków, które zaczyna wydawać. Te zmiany to tylko część tego, przez co przechodzi Wasz Syn czy Córka. Ten skok, dzięki któremu pojawia się obserwacja, to fundament wszystkich następnych. Co nie zmienia faktu, że przez tydzień będzie przez to przechodził pełen nerwów.
Skok rozwojowy #3, okolica 12. tygodnia
To skok wprowadzający płynność do życia Waszego Dziecka. W tym tygodniu człowiek zacznie wykorzystywać swoje zmysły do rozpoznawania tego, co stałe i uporządkowane w jego otoczeniu. Pojawi się rozpoznawanie zmian w dźwięku, ruchu, świetle, smaku, zapachu i powierzchni. Zauważycie, jak dłońmi bada koce, materac, pościel. Wprowadzi do swojego repertuaru zdolności śledzenie wzrokiem przedmiotów, oraz płynny obrót głowy. Zacznie się obracać wokół swojej osi, a także przewracać z brzucha na plecy. Być może nawet zagrzechocze grzechotką. Do wydawanych dźwięków dojdą takie, jak pisk czy gruchanie, a na ustach pojawią się bąble ze śliny. Pojawi się spontaniczny śmiech, w reakcji na zaciekawienie, na przykład światłem. Polubi słuchanie dźwięków o zmieniającej się wysokości. Ruchy rąk i nóg, do tej pory nieskoordynowane i szybkie, nabiorą ogłady. W głowie zacznie porządkować się świat: zauważy, że pewne sprawy, takie, jak rytm dnia, zachody słońca, dzieją się codziennie.
Skok rozwojowy #4, pomiędzy 14. a 19. tygodniem.
Tematem tego skoku będą zdarzenia. Dziecko zacznie rozumieć, w jaki sposób seria wydarzeń prowadzi do rezultatów. Po tym skoku człowiek stanie się jeszcze bardziej aktywny i energiczny, poprawią się zdolności łapania przedmiotów i wkładania ich do buzi. Wreszcie wykorzysta matę edukacyjną, a może i kilka wczesnych zabawek. Jego wzrok będzie poszukiwał Rodziców, a obraz w lustrze wywoła reakcję. W tym czasie pojawi się także zdolność rozpoznawania swojego imienia, a także decydowania o tym, kiedy zakończyć posiłek: odepchnie ręką butelkę lub pierś, gdy będzie miało dość. Rodzice będą musieli się także zmierzyć z nowymi emocjami: niecierpliwością i nudą.
Skok rozwojowy #5, pomiędzy 22. a 26. tygodniem.
Umysł Waszego Dziecka zacznie rozumieć związki międzyludzkie. Poprawi się koordynacja ruchowa kończyn, a co za tym idzie – prowadzony osadniczy tryb życia zmieni się w wieczną, koczowniczą wędrówkę. Oprócz relacji z Rodzicami, pojawi się także zalążek procesów przyczynowo-skutkowych, a także lęk przed rozstaniem z Matką: skoro człowiek zaczyna rozumieć pojęcie odległości, i czuć się samotnie, będzie domagał się zmiany tego stanu rzeczy. Po tym skoku dziecko zacznie interesować się tym, jak ludzie się zachowują i jak zmieniają swoje zachowanie. Jego uwagę przykują drobne szczegóły, a także podnoszenie i rzucanie przedmiotami, by sprawdzić, co kryje się pod spodem. Pokaże się niszczycielska siła, każąca mu rozwiązywać supły, wkładać jedzenie do ust innych osób. Dziecko zacznie także chwytać ideę tego, jak słowa mogą oznaczać konkretne zachowania, stany i przedmioty. Wasz Syn lub Córka zaczną bawić się wypuszczaniem powietrza, wydawaniem dźwięków przy użyciu języka, a także – powoli – wstawać na nogi, jeszcze z podtrzymaniem. Najważniejszą zmianą w tym skoku będzie zrozumienie odległości. To, co dla nas oczywiste, dla niego okaże się szokującym odkryciem: że odległość między przedmiotami może być większa, że świat jest ogromny, że on jest w tym świecie małym – choć bardzo głośnym – okruchem. Matka, która jest w pokoju obok, z jego punktu widzenia może równie dobrze być na Księżycu – bo on zostaje w miejscu, nie mogąc do niej przyjść.
Skok rozwojowy #6, pomiędzy 33. a 37. tygodniem.
Świat Dziecka zyskuje kategorie. W tym tygodniu, podczas którego wydarzy się szósty skok, dziecko zacznie rozumieć, że pewne przedmioty mają cechy wspólne i można je dzięki temu grupować w kategorie, które określają ich wyróżniki. Na przykład, że banan wygląda, pachnie i smakuje inaczej niż kalarepa, ale obie te rzeczy nadają się do jedzenia. Zacznie przejawiać chęć poznawania tych różnic. To dlatego będzie dokładnie oglądać rzeczy, a także próbować je zgniatać (na przykład jedzenie na talerzu). Także teraz Dziecko zacznie ci okazywać, że rozumie niektóre słowa, swoje odbicie w lustrze, a może nawet zacznie grać ze sobą w chowanego, naśladować innych, wyrażać swoje nastroje. To świetny czas, by zacząć razem się bawić, a także śpiewać. Ten skok oznacza, że w okolicy 38. – 39. tygodnia Dziecko zacznie raczkować.
Skok rozwojowy #7, pomiędzy 41. a 46. tygodniem.
Wasze dziecko właśnie zaczęło rozumieć istotę sekwencji, czyli czynności składających się z kilku mniejszych części. Zacznie rozumieć, że czasem trzeba wykonać kilka czynności, by osiągnąć jeden cel. Do tej pory poznawał przedmioty, próbując je rozłożyć na części pierwsze. Teraz pojawi się w nim budowniczy – i sprawdzanie, co z czym można połączyć, by stworzyć coś nowego. Po tym skoku dziecko będzie odpowiadać na proste pytania, wskazywać przedmioty i osoby, a także układać mniej skomplikowane puzzle (mam tu na myśli takie z czterema elementami). Będzie także rozumiało istotę rozmowy przez telefon, choć o poważnej konwersacji trudno na razie mówić. Od czasu do czasu zobaczysz, jak cię naśladuje, albo próbuje się samodzielnie ubrać.
Skok rozwojowy #8, okolica 55. tygodnia
Proste sekwencje, które Dziecko powtarzało poprzednio, przybiorą formę kompletnych algorytmów, które będą się zmieniać w zależności od okoliczności i podejmowanych w trakcie decyzji. W tym czasie zobaczycie, jak bardzo zmienia się jego sposób poznawania świata: nie będzie to już tylko ograniczanie się do poznanych wcześniej sekwencji wydarzeń, ale raczej analizowane sytuacji i dostosowywanie zachowania na zasadzie „jeśli” – „to”. Dziecko zacznie analizować rezultat swoich działań i na tej podstawie podejmować kolejne. Pojawi się też poczucie konsekwencji. Niemowlę, które teraz już trochę mówi – a więc staje się oseskiem – dzięki odkryciu algorytmów i procedur zacznie rozumieć, że zakładanie kurtki oznacza wyjście z domu, odkładanie rzeczy pozwoli zająć się innymi czynnościami. Będzie próbowało rysować i coraz uważniej przyglądać się światu.
Skok rozwojowy #9, około 60. tygodnia
Po raz pierwszy w życiu, Dziecko zacznie modyfikować swoje zachowanie. Będzie eksperymentować z różnymi sposobami postępowania w tych samych sprawach, ucząc się, jakie reakcje wywołują jego akcje. Poprawią się zdolności językowe, talent do naśladowania innych. Pojawi się także żądanie, by zaczęto uwzględniać jego potrzeby. Będzie wymagać pewnych zachowań i traktowań, pozna różnicę między „jego” a „cudzym”, a także udawać niewiniątko, by zyskać coś u rodziców. Do repertuaru swoich zachowań wprowadzi także negocjacje, próbując ustalić granice tego, co mu wolno, a czego nie. To będzie też czas, by wprowadzić koncept zasad. My, dorośli, mamy je wpojone „od zawsze”; a dokładnie, od tego właśnie skoku rozwojowego. Wiemy, na czym polegają i co dają: sprawiedliwość, przyjacielskość, humanitarność, chęć niesienia pomocy i współpraca. Potrafimy także tak zmieniać własne zachowanie, by wpłynąć na czyjeś. Dziecko właśnie teraz zacznie się tego uczyć. Tak jak poprzednio, najlepszym sposobem będzie eksperymentowanie. Zauważy, że grzeczne zachowanie daje mu więcej, niż to przeciwne. Będzie tobą manipulować, wykorzystując słodki głosik i robiąc wielkie oczy. Ale nie tylko zasady moralne otworzą swoje tajemnice przed Waszym Synem czy Córką. Zacznie iść na skróty i podejmować logiczne decyzje: układając puzzle, zacznie od połączenia brzegów; budując wieżę, największe klocki umieści na spodzie.
Skok rozwojowy #10, 70. tydzień
To ostatni skok rozwojowy, który da Dziecku naprawdę dużo nowych umiejętności – i rozwinie dotychczasowe. Zacznie aktywnie modyfikować swoje zachowanie, dostosowując je do okoliczności. Pojawi się empatia i zmniejszy egoizm. Będzie posiłkować się sztuką, by wyrażać emocje, choć i zdolności językowe się znacznie zwiększą. Sprawdzanie granic, zwane czasem buntem dwulatka, właśnie przybrało na sile. Pojawi się pojęcie własności, dzielenia się, a także zrozumienie czasu. Zarówno mówienie, jak i słuchanie rozwiną się na tyle, że możliwa będzie klasyczna komunikacja. To najwyższa pora, by rozpocząć wprowadzenie zasad. Te, które wpoisz teraz, będą towarzyszyć Dziecku przez całe życie. Musisz jednak być konsekwentny… i samemu się do nich stosować.
Powodzenia!
Bądź na bieżąco