Czym grozi picie alkoholu w ciąży? Jednym słowem: FAS

Słowo “rozpuszczalnik” przyszła Mama może kojarzyć głównie z pralnią chemiczną, albo pracami remontowymi. Jednym z rozpuszczalników jest właśnie alkohol: niezbędny w gospodarce, ale niebezpieczny dla ciąży Mogłoby się wydawać, że wie o tym każdy przyszły Rodzic. Nawet butelki z winem czy piwem zawierają stosowne ostrzeżenia. Nierzadko w formie wyjątkowo łatwej do przyswojenia, czyli: obrazkowej.

Nie zmienia to faktu, iż – jak wynika z badań (PBS dla PARPA z 2005r.) – aż 33% Polek w ciąży piło alkohol! Oznacza to, że co trzecia ciężarna Polka albo nie ma świadomości, czym grozi Dziecku picie przez nią alkoholu, albo – co szczególnie smutne – nie przejmuje się Jego losem w zupełności. Tak wynika z kolejnych wniosków płynących z badania: 47% pijących alkohol w ciąży kobiet nie wie, że szkodzi Dziecku. Z pewnością to nie tylko wina być może nie dość czytelnych etykiet z ikonką przekreślonej ciężarnej: 2/3 badanych przyszłych Mam podkreśla, że nie usłyszała o tym podczas wizyt w gabinecie ginekologicznym.

A konsekwencje picia w ciąży są ogromne. Można wręcz powiedzieć, że na zawsze towarzyszą Dziecku. Przez całe życie może nosić na swojej twarzy piętno tzw. FAS (Fetal Alcohol Syndrome), czyli alkoholowego zespołu płodowego. Według ustaleń prof. Andrzeja Urbanika z Katedry Radiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, z tak zwaną “twarzą FAS” może rodzić się w Polsce co roku nawet 9 tysięcy Dzieci. Oznacza ona dużo poważniejsze, niż tylko powierzchniowe, konsekwencje stylu życia matki. FAS to niepełnosprawność. Ponieważ jednak diagnostyka dotkniętych nią Dzieci nie jest powszechna, poszkodowanych może być więcej.

TYMCZASEM ALKOHOL W CIĄŻY TO POWAŻNE ZAGROŻENIE.

Na powyższym zdjęciu możesz zauważyć typowe, fizyczne efekty spożywania alkoholu przez ciężarną. Zaliczają się do nich:

• opadające powieki,
• zasłonięty skórą kanał łzowy (po wewnętrznej stronie oczu),
• znikoma górna warga,
• brak kanaliku (wgłębienia) pomiędzy nosem a ustami,
• szeroki rozstaw oczu,
• nisko umieszczona podstawa nosa i jego zadarty koniec,
• niedorozwinięte uszy i żuchwa,
• krótkie szpary oczne,
• niewysoka śródtwarz (czyli niezbyt wysoki fragment między oczami a ustami),
• krótka szyja,
• zauważalnie niższe osadzenie uszu.

Część takich zmian – jak zasłonięte kanaliki łzowe są cechami wtórnymi – nie muszą świadczyć zdecydowanie o Alkoholowym Zespole Płodowym (u Azjatów są one naturalne, u części małych dzieci także – znikają wraz z rozwojem nosa), to już pozostałe cechy w sposób oczywisty definiują FAS. Niezwykle istotną cechą Alkoholowego Zespołu Płodowego jest także znacznie odbiegający w dół od normy obwód głowy. To może być przyczyną, albo skutkiem, zmniejszenia rozmiaru mózgu płodu, co pokazuje poniższa ilustracja.

NAJBARDZIEJ CIERPI MÓZG.

Wraz z niedorozwojem mózgu pojawia się cały szereg problemów intelektualnych i behawioralnych. Niektóre odruchy nie wykształcają się, dochodzi do trwałych zmian podstawowych zachowań Człowieka. Alkohol w ciąży to główna przyczyna opóźnień rozwojowych dzieci w zachodnim (czyli naszym też) świecie!

Objawy wynikające z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego to:

• zaburzenia małej i dużej motoryki,
• problemy z utrzymaniem równowagi, koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• zaburzenia sensoryczne w odbieraniu bodźców, w tym głodu, pragnienia, bólu.
• trudności z orientacją własnego ciała w przestrzeni, zrozumieniem kierunków,
• nieprawidłowe odczucia wzrokowe, dotykowe, słuchowe, smakowe, węchowe.
• zaburzenia uwagi,
• słaba kontrola impulsów,
• problemy z pamięcią operacyjną,
• kiepskie zdolności adaptacyjne.

Lista się nie kończy! Dzieci z alkoholowym zespołem płodowym (FAS) mają poważne trudności z uczeniem się, gromadzeniem i wykorzystywaniem informacji, tworzeniem skojarzeń. Nie działa u nich mechanizm przypominania informacji, wadliwe jest zapominanie. Pojawiają się zaburzenia funkcji pamięci bezpośredniej, integracji zdobytych wiadomości (kluczowa zdolność człowieka). Miewają omamy wzrokowe.

Dzieci FAS nie potrafią także rozumieć pojęć abstrakcyjnych: matematycznych, czasu, pieniądza, odległości. Mają kłopoty z planowaniem, organizacją, rozwiązywaniem problemów, przewidywaniem, uczeniem się na błędach, oceną sytuacji. Zaburzeniu ulega także mowa: jej rozwój jest opóźniony, pojawiają się problemy z używaniem języka w bardziej skomplikowanych kontekstach, pojęcia rozumieją dosłownie, a żartów – wcale. Nie rozumieją intonacji językowej i emocjonalnej (smutku, radości, złości, twierdzenia, pytania, rozkazu).

ISTNIEJĄ TAKŻE UKRYTE ODMIANY FAS

Pełnoobjawowy Zespół stanowi zaledwie dziesięć procent wszystkich zaburzeń rozwojowych, wywoływanych przez pijącą ciężarną. Jest całe Spektrum Alkoholowych Uszkodzeń Płodu (FASD): między innymi FAS bez fizycznych objawów lub tylko ich częścią. Szczególnie niebezpieczne są uszkodzenia ciała, wynikające z nieprawidłowego rozwoju wywołanego piciem alkoholu przez matkę. To Poalkoholowy Defekt Urodzeniowy (ARBD, ang. Alcohol Related Birth Defects), określający fizyczne anomalie, m.in. uszkodzenia serca, budowy szkieletu, dużej motoryki, zaburzenia widzenia i słyszenia.

Z kolei Poalkoholowe Zaburzenia Układu Nerwowego (ARND, ang. Alcohol Related Neurodevelopment Disorders) oznacza zaburzenia neurologiczne, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Wpływ ma to, w którym tygodniu ciąży jest spożywany. Ponieważ udowodniono, że alkohol przechodzi przez łożysko bez żadnej przeszkody (w końcu to rozpuszczalnik), jego stężenie we krwi płodu jest identyczne jak w krwiobiegu matki już po 40 minutach od wypicia.

Spożycie alkoholu tuż po zapłodnieniu może spowodować obumarcie zarodka. Gdy miną dwa-trzy tygodnie, alkohol uszkadza mózg, rozwój i migrację komórek (które mogą trafić nie w to miejsce, gdzie są potrzebne). Wtedy właśnie dochodzi do deformacji twarzy, uszkodzenia organów wewnętrznych – serca, wątroby. Kobieta może nawet poronić.

CO NISZCZY W DZIECKU ALKOHOL PITY W CIĄŻY?

Co alkohol niszczy potem? Spożyty między 3 a 7 tygodniem ciąży może uszkodzić serce, ramiona – około 4-6 tyg., oczy – ok. 4-8 tygodnia. Wypity między trzecim a szesnastym tygodniem przyczyni się do zaburzeń rozwoju Ośrodkowego Układu Nerwowego.

Alkohol może spowodować poronienie, osłabia rozwój mózgu, uszkadza komórki mięśni, skóry, kości, gruczołów. Przez niego zaburzeniu ulegają także pierwotne odruchy, które odgrywają ważną rolę w rozwoju zachowań dziecka. To między innymi odruch Moro (pisany wielką literą!), STOS (prostowanie pleców), ATOS (wyginanie ciała), toniczny błędnikowy oraz Palmara (ten od zaciskania dłoni w reakcji na dotyk).

Równie istotne są zaburzenia przywiązania, związane m. in. z lękiem – lub jego brakiem – wobec osób obcych, potencjalnie groźnych. Dziecko może być na przykład nieprzywiązane – wszystkie osoby w otoczeniu dziecka są traktowane w jednakowy sposób. Nie reaguje ono emocjonalnie na rozłąkę z opiekunem, nawet w sytuacji zagrożenia. Może też odejść od opiekuna i do niego nie wrócić, szukać pocieszenia u nieznanych osób, prowokować niebezpieczne sytuacje. Wreszcie może też być zahamowane – wtedy unika kontaktów z innymi osobami niż opiekun. Jest niechętne do zbliżania się i dotyku w nieznanych sobie sytuacjach.

Często zdarza się też agresja, połączona z silnym lękiem. Idą w parze z ograniczoną możliwością wyrażania emocji, a bliskie kontakty przerywane są wybuchami złości w większym i częstszym nasileniu niż u rówieśników, przejawia lęk. Dziecko FAS może także przejawiać odwrócone role – jest nadmiernie wymagające, troskliwe lub kontrolujące w stosunku do opiekuna. Przejawia nadmierne zainteresowanie psychicznym samopoczuciem rodzica.

Nie ulega wątpliwości, że nic nie jest w stanie tak zaszkodzić Dziecku, jak pijąca w ciąży matka.

Z chorobą da się funkcjonować, ale wymaga to trafnej diagnozy. Amerykanie szacują, że koszt, związany ze specjalnymi wymogami edukacyjnymi i medycznymi, ponoszony na jedno dziecko przez rok, wynosi 80,000 dolarów USA.